Hiv-behandling
Hiv behandles ved å bruke tabletter som senker virusnivået i kroppen. Målet er å redusere virusnivået ditt så mye som mulig, det vil si til det ikke er påvisbart i blodet (hiv-rna 0). Hiv-behandling er viktig både for å redusere smittsomheten og for å unngå at du selv utvikler immunsvikt og hiv-relaterte sykdommer. Hvis du ikke tar medisinene regelmessig eller stopper helt, vil viruset komme tilbake i blodet. Du må derfor ta tablettene hver eneste dag livet ut.
Alle hiv-positive i Norge blir tilbudt behandling så fort diagnosen er stilt og vi har fått litt oversikt over deg og livet ditt.
Målet med hiv-behandlingen er å bremse kroppens produksjon av virus så mye som mulig. Hvis man lykkes med å få virusnivået i blodet ned, noe de aller fleste lykkes med, vil immunforsvaret bli tilnærmet normalt igjen. Faren for hiv-relaterte sykdommer og plager vil da være veldig liten.
Medisiner som brukes til å redusere virusnivået ved en virusinfeksjon, kalles antiviral medisiner. Disse medisinene helbreder ikke virussykdommen, men bremser utviklingen av den. For å redusere virusnivået ved en hiv-infeksjon, brukes en kombinasjon av flere ulike antivirale medisiner.
Før
Hiv-behandling krev inga spesiell førebuing utover at du må innstille deg mentalt på å ta medisinar regelmessig livet ut. Regelmessig bruk er viktig for å unngå at viruset blir motstandsdyktig eller resistent mot medisinen.
Under
Moderne hiv-behandling er basert på ein kombinasjon av minst tre medisinar – såkalla kombinasjonsbehandling. Medisinane tar du heime. Behandlinga varer livet ut. Dei fleste greie seg i dag med 1–3 tablett(er) 1 gong dagleg, med eller utan mat. Dette er kombinasjonstablettar som inneheld fleire verkestoff i ein og same tablett. Ved kombinasjonsbehandling blir medisinar nytta frå minst to grupper av hivmedisinar (oftast 1 eller 2 NRTI + ein integrasehemmer).
Gjer det vondt?
Sjølve behandlinga gjer ikkje vondt, men du kan oppleve biverknader.
Biverknader
Til liks med alle andre medisinar kan hiv-medisinar gi biverknader, men biverknadene er som regel få og milde. Dei vanlegaste biverknadene er trøyttleik, svimmelheit, kvalme, oppkast, diaré, søvnproblem og hovudverk. Desse biverknadene minkar eller forsvinn som regel etter få veker.
Enkelte hiv-medisinar kan gi biverknader som oppstår først etter lengre tids behandling. Dersom biverknadene blir for vanskelege å handtere, kan du i dei fleste tilfelle byte ut eitt eller fleire av medisinane i kombinasjonsbehandlinga. Snakk med legen eller sjukepleiaren din om du opplever biverknader.
Du skal aldri avbryte hiv-behandlinga på eiga hand utan å konferere med behandlande lege.
Kor lenge varer behandlinga?
Det er gjort store framsteg i behandling av hiv, men sjølv livslang behandling kurerer ikkje infeksjonen. Personar som lever med hiv må gå regelmessig til kontroll for å sjekke at behandlinga verkar, at den ikkje forårsakar biverknader og for å få resept.
Etter
Hiv-behandlinga varer livet ut. Det er viktig å følge behandlingsopplegget nøye for å halde oppe eit best mogleg nivå av medisinen i kroppen, samtidig som det reduserer risikoen for resistensutvikling. Dersom det blir for lita mengde medisin i kroppen, vil ikkje lenger behandlinga hindre viruset i å formeire seg. Det kan føre til resistens, noko som inneber at medisinane ikkje lenger gir same effekt.
Om du tar medisinane kvar dag, er risikoen veldig liten for at viruset skal bli resistent.
Kontroll – oppfølging
Du må komme til kontroll jamleg i åra som kjem. I begynninga er det mange blodprøver, målingar og registreringar. Du treng også ein del informasjon og moglegheiter til å stille spørsmål. Det første halve året blir det derfor hyppige kontrollar.
Etter oppstart av hiv-behandling er det ofte kontroll hos sjukepleiar etter 4 veker og til legen etter 6 veker. Om du ikkje har fleire tilleggsproblem, held det ofte med kontroll 1–2 gonger per år.
Dei viktigaste blodprøvene er måling av virusnivået (=hiv-RNA) og talet på CD4-celler. Virusnivået angir mengda hiv-virus i blodet. Målet med behandlinga er å komme ned til eit ikkje-målbart virusnivå (hivrna 0). Det betyr ikkje at viruset er borte, men at virusnivået i blodet er så lågt at testen ikkje kan påvise det.
Talet på CD4-celler viser kor godt immunforsvaret fungerer. Når CD4-nivået er over 500, er det innanfor normalområdet. Det blir også tatt ein del andre blodprøver årleg som lever-/nyreprøver, og kolesterol.
Vær oppmerksom
Om du ikkje tar medisinane regelmessig eller stoppar heilt, vil viruset komme tilbake i blodet. Du må derfor ta tablettane kvar einaste dag livet ut.
Forholdsreglar
Dei fleste med hiv-infeksjon står på behandling, har eit normalt immunforsvar og treng derfor ikkje å ta spesielle omsyn i kvardagen. For å vere best mogleg verna mot infeksjonar, er det lurt å ta imot vaksinar du får tilbod om.
Når du er i utlandet, er god handhygiene og vern mot myggstikk spesielt viktig. Det er også viktig at du varetar di eiga seksuelle helse på ein god måte. Lær deg detaljar om korleis syfilis, chlamydia og gonoré smittar, og korleis du kan verne deg mot å få det. Du bør også kjenne til kva symptom desse sjukdommane kan gi. Oppsøk lege så fort du får sår eller plagar som kan vere teikn på kjønnssjukdom.
Du kan også ha syfilis, klamydia eller gonoré utan å merke noko sjølv. Om du har eit aktivt seksualliv med fleire partnarar, bør du derfor teste deg jamleg (kvar 3.–6. månad), sjølv om du ikkje har plager. Vi sjekkar rutinemessig alle for syfilis og hepatitt B og C éin gong i året.
Om du ennå ikkje står på hivbehandling, er det spesielt viktig at du søker lege ved nyleg oppstått hudutslett, hudknutar eller synsforstyrringar. Det same gjeld langvarig feber, diaré, sår, belegg i svelget, tung pust eller uforklarleg vekttap. Dersom dette viser seg å vere AIDS er det heilt avgjerande at du kjem raskt i gang med behandling.